اختلال روانپریشی گذرا | علائم، علت و روشهای درمان
- روان شو
- اختلالات

اختلال روانپریشی گذرا یکی از تشخیصهای مهم در DSM-5 است که بهصورت ناگهانی بروز میکند و معمولاً طی چند روز تا یک ماه برطرف میشود. این اختلال در طیف اسکیزوفرنی قرار میگیرد، اما برخلاف اسکیزوفرنی دورهای کوتاهمدت دارد و با درمان مناسب فرد میتواند به سطح عملکرد طبیعی بازگردد.
اختلال روانپریشی گذرا
اختلال روانپریشی گذرا با شروع ناگهانی نشانههای روانپریشی مشخص میشود و مدت آن از یک روز تا کمتر از یک ماه متغیر است. معمولاً پس از فروکش علائم، بیمار به سطح عملکرد پیشازمرضی خود بازمیگردد؛ بنابراین این سندرم را میتوان بهعنوان یک فرایند حاد و موقت در نظر گرفت.
این اختلال در سه نوع فرعی طبقهبندی میشود:
1. با وجود عامل استرسزا مشخص
2. بدون وجود عامل استرسزا مشخص
3. با شروع پس از زایمان
جمعآوری اطلاعات بالینی
مانند سایر اختلالات روانی حاد، ارزیابی دقیق سابقهٔ بیمار ضرورت دارد. با این حال، در بسیاری موارد به دلیل وضعیت روانی بیمار، بهدست آوردن اطلاعات معتبر از خود او دشوار است. بنابراین مصاحبه با اعضای خانواده، دوستان یا منابع اطلاعاتی دیگر نقش مهمی در جمعآوری دادههای دقیق ایفا میکند.
اگرچه علائم آشکار روانپریشی معمولاً بهوضوح قابل مشاهدهاند، اما برای درک سیر بیماری باید اطلاعاتی دربارهٔ علائم پیشدرآمدی (پرودرومال)، سابقهٔ اپیزودهای خلقی قبلی و مصرف مواد روانگردان در روزها یا ساعات اخیر نیز بهدست آید. این دادهها اغلب تنها از طریق اطرافیان بیمار قابل جمعآوری هستند، زیرا مصاحبهٔ بالینی ممکن است ناکافی باشد.
اختلال روانپریشی گذرا در dsm 5

بر اساسDSM-5، زمانی میتوان تشخیص اختلال سایکوتیک گذرا (Brief Psychotic Disorder) را مطرح کرد که علائم روانپریشی بهطور ناگهانی ظاهر شده، حداقل یک روز و حداکثر یک ماه تداوم داشته باشند، و این علائم ناشی از اختلالات خلقی، مصرف مواد یا بیماریهای جسمانی نباشند.
عوامل استرسزا
علائم اختلال روانپریشی گذرا در dsm 5 ، بهدنبال رویدادهای استرسزای شدید یا ضربههای هیجانی ناگهانی بروز میکنند. نمونههایی از این رویدادها عبارتاند از:
فوت یکی از نزدیکان درجهیک
درگیری در حوادثی مانند تصادف شدید یا فجایع طبیعی
برخی روانشناسان بر این باورند که ارزیابی شدت استرس باید در زمینهٔ زندگی فردی بیمار انجام شود، نه صرفاً بر اساس ماهیت رویداد. این دیدگاه هرچند منطقی به نظر میرسد، اما ممکن است دامنهٔ تعریف “عامل استرسزا” را بیش از حد گسترش دهد.
در مقابل، گروهی دیگر معتقدند که گاهی روانپریشی میتواند در اثر تجمع چند استرس متوسط ایجاد شود، نه یک رویداد بسیار شدید. با این حال، اندازهگیری میزان استرس حاصل از چند واقعهٔ پیاپی مستلزم قضاوت بالینی ظریف است و تعیین دقیق آن در عمل دشوار خواهد بود.
شیوع اختلال سایکوتیک گذرا
شیوع دقیق این اختلال روشن نیست، اما بهطور کلی نادر محسوب میشود. شروع بیماری غالباً در دهههای جوانی (تقریباً بین 20 تا 40 سال) گزارش شده و برخی مطالعات بیانگر شیوع نسبی بالاتر در زنان هستند. الگوی اپیدمیولوژیکِ اختلال روانپریشی گذرا با الگوهای مربوط به اسکیزوفرنیا تفاوت معناداری دارد.
مشاهدات بالینی نشان میدهد که این اختلال ممکن است در گروههای اجتماعی-اقتصادی پایین، افرادی که در معرض فجایع یا تغییرات فرهنگی گسترده (مثلاً مهاجرت) قرار گرفتهاند، شایعتر باشد. همچنین احتمال دارد سن شروع در جوامع صنعتی نسبت به جوامع در حال توسعه بالاتر باشد.
سببشناسی
علت دقیق اختلال روانپریشی گذرا هنوز بهطور قطعی مشخص نشده است. به نظر میرسد افرادی که دچار اختلالات شخصیت هستند، ممکن است آسیبپذیری زیستی یا روانشناختی بیشتری در برابر بروز علائم سایکوتیک داشته باشند. این آسیبپذیری بهویژه در میان مبتلایان به:
- اختلالات شخصیت مرزی
- اسکیزوئید
- اسکیزوتایپال یا پارانوئید بیشتر دیده میشود.
برخی از بیماران مبتلا به اختلال سایکوتیک کوتاهمدت، سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی یا اختلالات خلقی دارند، بااینحال یافتههای پژوهشی در این زمینه یکدست و قطعی نیستند.
پیش آگهی
پیش آگهی خوب اختلال سایکوتیک کوتاه مدت |
---|
انطباق خوب قبل از مرحلهٔ -پیش- مرضی |
انگشت شمار بودن صفات اسکیزوئید در مرحه پیش مرضی |
حضور یک عامل استرس زای شدید و جرقه زننده |
شروع ناگهانی سمپتومها |
سمپتومهای عاطفی |
سر درگمی و گیجی در طول تجربه کردن سایکوز |
بی احساسی و بی تفاوتی اندک |
کوتاه بودن مدت سمپتومها |
نداشتن خویشاوندان مبتلا به اسکیزوفرنی |
تشخیص افتراقی
روانشناسان نباید به محض مشاهده یک دوره کوتاه سایکوتیک، فوری تشخیص اختلال سایکوتیک کوتاهمدت بدهند، حتی اگر عامل روانی-اجتماعی مشخصی وجود داشته باشد، زیرا این عامل ممکن است صرفاً همزمان با بروز علائم اتفاق افتاده باشد.
اگر علائم سایکوتیک بیش از ۱ ماه طول بکشد، احتمال اختلالاتی مانند اسکیزوفرنی، اسکیزوافکتیو، اختلال خلقی با ویژگیهای سایکوتیک، اختلال هذیانی و اختلال سایکوتیک نامشخص باید بررسی شود.
اگر علائم در واکنش به یک عامل استرسزا و بهسرعت ظاهر شوند و کمتر از ۱ ماه طول بکشند، احتمال اختلال سایکوتیک کوتاهمدت بسیار بالاست.
سایر اختلالاتی که باید در تشخیص افتراقی بررسی شوند شامل:
1. اختلال ساختگی: علائم عمدی تولید میشوند تا فرد منفعت خاصی کسب کند (مثلاً بستری شدن در بیمارستان).
2. تمارض: فرد عمداً خود را بیمار نشان میدهد.
3. اختلال سایکوتیک ناشی از بیماری پزشکی یا دارو/ماده: با معاینه و تستهای مناسب قابل شناسایی است؛ اگر بیمار مصرف ماده را اعتراف کند، تشخیص میتوان بدون آزمایش هم گذاشت.
4. اختلالات عصبی/پزشکی دیگر: بیماران مبتلا به صرع یا دلیریوم ممکن است علائم سایکوتیک مشابه نشان دهند.
5. اختلالات روانی دیگر: مانند اختلال هویت گسسته یا اپیزودهای سایکوتیک مرتبط با اختلالات شخصیت مرزی و اسکیزوتایپال.
کیس سایکوتیک گذرا

مردی ۳۰ ساله، متأهل و کارمند یک سازمان دولتی، با سطح اجتماعی-اقتصادی متوسط و بدون هیچ سابقه بیماری روانپزشکی یا خانوادگی، توسط همسرش به بیمارستان آورده شد. او بهشدت مضطرب و نگران بود و باور داشت همکارانش علیه او و خانوادهاش توطئه کردهاند، قصد دارند موقعیت شغلیاش را از او بگیرند و حتی با ریختن سم در غذایش او را بکشند. به همین دلیل از خوردن و آشامیدن امتناع میکرد.
او در روزهای قرنطینهی اجباری بهدلیل همهگیری کووید-۱۹ این علائم را نشان داد، در حالی که هیچ نشانهای از کرونا یا مشکلات جسمی نداشت. در معاینه روانپزشکی، هوشیار و آگاه بود اما خلقی اندوهگین و نگران داشت و هذیانهای گزند و آسیب آشکار نشان میداد. هیچ توهمی وجود نداشت و سطح بینش او پایین بود.
از نظر آزمایشگاهی و تصویربرداری مغز، نتایج طبیعی گزارش شد. با توجه به شرایط، برای او تشخیص اختلال روانپریشی حاد و گذرا گذاشته شد. سایر اختلالات مانند استرس حاد، PTSD یا اختلالات خلقی همراه با روانپریشی رد شدند. تنها عامل استرسزا، قرنطینه و فشار ناشی از همهگیری بود.
در بخش روانپزشکی با دوز پایین ریسپریدون و آلپرازولام تحت درمان قرار گرفت. طی چند روز، اضطراب و هذیانها به تدریج کاهش یافتند و بعد از پنج روز بهبود کامل پیدا کرد. او با نسخه دارویی مرخص شد و در پیگیریهای یک هفتهای و یکماهه، بازگشت کامل به عملکرد شغلی و اجتماعی گزارش گردید.
درمان اختلال سایکوتیک گذرا
۱. بستری کردن :
بیماران با علائم سایکوتیک حاد ممکن است برای مدت کوتاه بستری شوند تا وضعیتشان تحت نظر باشد و از خود یا دیگران محافظت شود.
محیط آرام و منظم بیمارستان به بازگرداندن حس واقعیت کمک میکند.
2. دارودرمانی:
دو گروه اصلی داروها: آنتیسایکوتیکها و بنزودیازپینها.
آنتیسایکوتیکها مثل هالوپریدول یا زیپراسیدون برای کنترل سریع علائم استفاده میشوند.
مصرف طولانیمدت داروها معمولاً توصیه نمیشود، مگر در صورت نیاز به حفظ وضعیت بیمار که در آن صورت ممکن است تشخیص قبلی بازبینی شود.
3. رواندرمانی:
تمرکز بر افزایش مهارتهای حل مسئله، مقابله با استرس، تقویت اعتماد به نفس و ساختار ایگو است.
همراهی خانواده در فرآیند درمان اهمیت زیادی دارد.
لطفا یادت باشه
این مطلب فقط برای آشنایی کلی دانشجوها، دانشآموزان و علاقهمندان به این اختلال نوشته شده، و هدفش ارائهی مشاورهی فردی یا درمان نیست. اگه فکر میکنی نیاز به کمک داری، حتماً با یه روانشناس یا روانپزشک معتبر صحبت کن.
سوالات متداول
همابتلایی اختلال سایکوتیک گذرا
این اختلال معمولاً در بیماران مبتلا به اختلالات شخصیت مشاهده میشود از همه بیشتر در اختلال شخصیت هیستریونیک (نمایشی) خودشیفته ،پارانوئید اسکیزوتایپال و مرزی
خلاصه اختلال روانپریشی گذرا در dsm 5
علائم اختلال روانپریشی گذرا معمولاً بهصورت ناگهانی بروز میکنند و دستکم شامل یکی از نشانههای اصلی روانپریشی مانند توهم، هذیان یا تفکر نابسامان هستند، اما برخلاف اسکیزوفرنیا، الگوی کامل علائم سایکوتیک در آن دیده نمیشود. در آغاز اختلال، بیثباتی خلق، سردرگمی و اختلال در توجه نسبت به اختلالات روانپریشی مزمن شایعتر است. رفتارهای عجیب، بینظمی هیجانی، فریاد یا سکوت شدید و اختلال حافظه نسبت به رویدادهای اخیر از ویژگیهای معمول این اختلالاند.
تفاوت بین اختلال اسکیزوفرنیفرم و اختلال روانپریشی گذرا چیست؟
اختلال روانپریشی گذرا (کوتاهمدت): علائم کمتر از ۱ ماه و معمولاً در واکنش به استرس ظاهر میشوند.
اسکیزوفرنیفرم: علائم بین ۱ تا ۶ ماه طول میکشند و ممکن است به اسکیزوفرنی تبدیل شوند.
📙 برای مطالعه بیشتر
چه قدر این مطلب براتون مفید بود؟
میانگین 0 / 5. افراد 0
