معرفی کتاب از خط تا مثلث تعارض : دکتر نیما قربانی
در کتاب «از خط تا مثلث تعارض»، دکتر نیما قربانی با رویکرد علمی و روان‌پویشی، تعارضات درونی و بین‌فردی، نقش هیجانات و دفاع‌های روانی را بررسی کرده و روش‌های مدیریت آنها را معرفی می‌کند.
از خط تا مثلث تعارض
معرفی کتاب “از خط تا مثلث تعارض” نوشته دکتر نیما قربانی
از گذشته تا به حال نظریه‌های روانکاوی در تاریخ روانشناسی مدرن بسیار جذاب بوده اند . کسانی که میخواهند ماهیت ذهن انسان را به طور عمیق و علمی درک کنند ، این رویکرد را برای درمان و پژوهش جالب می دانند . اما کسانی که طرفدار شواهد تجربی هستند این نظریات را نقد میکنند و به دنبال افزایش دقت و صراحت علمی در علم روانشناسی اند .
“دکتر نیما قربانی” در کتاب «از خط تا مثلث تعارض» مفهوم مثلث تعارض را به ما معرفی می کند. مفهومی که اولین بار از روان درمانی پویشی فشرده کوتاه مدت برخاست و با تلاش های ایزرل و مالان از نظام فروید گرفته شد. امروزه روانشناسی به سطحی از بلوغ رسیده که هم به عمق تجربه‌های انسانی اهمیت می‌دهد و هم از روش‌های علمی استفاده می‌کند. بنابراین هر روز شمار بیشتری از روان‌شناسان از نظریه‌های روانکاوی به عنوان منبع الهام یا به عنوان موضوع نقد استفاده میکنند.
پیوستگی برخی مفاهیم روانکاوی با پژوهش‌های مدرن همچنان دیده میشود و برخی از رویکردهای روانکاوی در برخی مطالعه‌ها یا مداخلات بالینی به کار گرفته می‌شوند، هرچند به شکل محدود و با رویکردی علمی‌تر ، در این کتاب نیز نویسنده با رویکرد علمی و کاربردی به تعارضات درونی و بین‌فردی نگاه می‌کند. متن را از گریز از واقعیت و نقش دفاع‌های روانی (هم از نظر درونی یا شخصی و هم در روابط با دیگران) آغاز می‌کند. سپس به هیجانات بنیادین و نقش اضطراب در سلامت روان می‌پردازد. و در پایان، روش‌ها و شیوه‌های مدیریت تعارض و استفاده از آنها برای رشد فردی را توضیح می‌دهد
کتاب «از خط تا مثلث تعارض» سه محور اصلی را بررسی می‌کند:
احساسات ما، اضطراب ناشی از این احساسات، و دفاع‌هایی که مقابل این احساسات به کار می‌گیریم تا درد و ناراحتی کمتر به نظر برسد. در نگاه کتاب، دفاع‌های روانی به معنای فرار یا تحریف واقعیت و یا احساسات است تا ما بتوانیم درد زندگی را تحمل کنیم، اما همین دفاع‌ها می‌توانند روابط ما را مشکل‌ساز کنند و مانع مواجهه خردمندانه با مشکلات شوند.
تقسیم بندی مکانیزم های دفاعی
کتاب «از خط تا مثلث تعارض» دفاع‌ها را به چهار دسته مرتبط و پایه‌ای تقسیم می‌کند:
- بدوی (ابتدایی)
- واپس‌رونده (قبل تر)
- سرکوبگر (فشار دادن احساسات به عقب)
- عایق‌بندی شده (جدا نگه‌داشتن بخش‌هایی از تجربه از هم).
از طرفی، کتاب به ماهیت عینی اضطراب و هیجان‌ها و این که کدام احساسات منجر به اضطراب و شکل‌گیری واکنش‌های دفاعی می‌شوند هم می‌پردازد تا تصویر دقیق‌تری از مفهوم مثلث تعارض به دست دهد. همچنین فهرستی از دفاع‌های مختلف که نظریه‌پردازان به آنها اشاره کرده‌اند هم آورده شده تا خواننده با طیف دفاع‌های موجود آشنا شود. به طور کلی، کتاب قصد دارد فهمی هم تحلیل‌گرانه و هم کارآمد از تجربه‌های درونی ارائه دهد تا بتوان برای مواجهه بهتر با دردها و تعارض‌های زندگی گام‌های عملی برداشت.
مفهوم مثلث تعارض
مفهوم مثلث تعارض یا Triangle of Conflict یک چارچوب ساده اما عملی در روانکاوی است که به طور کاربردی توضیح می‌دهد چگونه دفاع‌ها و اضطراب با هم کار میکنند. به زبان ساده، مثلث تعارض سه ضلع دارد که با هم مسیر رفتارها و روابط ما را شکل می‌دهند:
ضلع اول: احساسات دردناک و تهدیدآمیز درون شما. این‌ها معمولاً هیجاناتی مثل ترس، غم یا اضطراب هستند که با تجربه‌ها و تروما‌های قبلی تکرار می‌شوند و میخواهند بیرون بیایند، اما ما معمولاً به شیوه‌ای دفاع می‌کنیم تا آن احساسات را لمس نکنیم.
ضلع دوم: واقعیات بیرونی و رویدادها و روابطی که با آنها مواجه هستید. این‌ها چیزی هستند که از طریق روابط با دیگران، موقعیت‌های کاری یا خانوادگی برایتان اتفاق می‌افتند و با آن احساسات در تعارض‌اند.
ضلع سوم: دفاع‌ها. این دفاع‌ها واکنش‌های ناخودآگاه یا نیمه‌آگاه‌اند که برای فرار از مواجهه با احساس درد یا تهدید به کار می‌روند (مثل انکار، توجیه‌کردن یا نادیده‌گیری واقعیت). استفاده مکرر از دفاع‌ها می‌تواند کل روابط و زندگی را مختل کند.
مثلث تعارض چگونه کار می‌کند؟
وقتی با رویدادهای دلخراش یا فشارهای زندگی روبه‌رو می‌شویم، احساس دردناک درون فعال میشود. تا زمانی که دفاع‌ها فعال‌اند، ما به شکل سازگارانه با واقعیت برخورد نمی‌کنیم و از شدت احساسات دوری می‌کنیم. این روند می‌تواند رفتارها را به شکل ناسازگار در روابط، کار یا تحصیل نشان بدهد. گذشته و تجربه‌های دوران کودکی بر این واکنش‌ها اثر می‌گذارند و اغلب حال حاضر را با همان الگوها تفسیر میکنند.
در ضمن ، رابطه درمانی نیز به عنوان یک منبع تجربه واقعی در این مثلث حضور دارد: یعنی چگونه با درمانگر برخورد می‌کنیم، می‌تواند هم دفاع‌ها را روشن کند و هم به ما اجازه دهد احساسات دردناک را به صورت امن تجربه کنیم.
چرا باید مثلث تعارض را بشناسیم ؟
در روانشناسی بالینی، شناخت مثلث تعارض به درمانگر کمک می‌کند بفهمد کجا و چه زمانی دفاع‌ها فعال می‌شوند، چگونه گذشته با حال تداخل دارد و چه نقشی رابطه درمانی در فرایند شکل می‌گیرد. هدف این است که به تدریج احساسات دردناک لمس شوند، دفاع‌ها کم‌کم کنار بروند و فرد بتواند با واقعیت‌ها و روابطش به شیوه‌ای صادق‌تر و سازگارتر مواجه شود.
در کتاب «از خط تا مثلث تعارض» نویسنده به ما می‌گوید که هنگام روبه‌رو شدن با رویدادهای زندگی، همه ما مجموعه‌ای از احساسات مختلف را تجربه می‌کنیم. این احساسات از نیازهای پایه‌ای روانشناختی بی‌پایان ما سرچشمه میگیرند و مثل موتورمتحرکه، کارهای ذهنی و رفتارهای ما را هدایت میکنند. هر رویداد بسته به اینکه چقدر با نیازهای ما مطابقت دارد یا تهدیدشان می‌کند، می‌تواند احساسات خفیف تا شدیدی را برانگیزد.
وقتی یک نیاز مهم مثل دلبستگی (احساس امنیت و محبت در رابطه با دیگران) یا آزادی در یک رابطه صمیمی آسیب ببیند، هیجان‌های شدید و قابل توجهی مثل خشم، گناه یا غم به وجود می‌آیند. این هیجان‌ها ما را به سمت ترمیم یا دفاع از ارتباطی که آسیب دیده می‌برد (مثلاً با واکنش‌های دفاعی مثل پرهیز یا لج‌بازی)
"مثلث تعارض زمانی پدید می‌آید که دنیای درونی ما از افکار و احساسات شکل گرفته باشد و بتوانیم نسبت به آنها توجه کنیم، آنها را بشناسیم و راه تحملشان را پیدا کنیم."
از سوی دیگر، همین نیازهای وابستگی می‌توانند با هم‌زمانی احساس گناه یا ترس از دست دادن رابطه، در ما هیجان‌های متضاد ایجاد کنند و اضطراب را بالا ببرند. به خاطر ترس از اینکه این هیجان‌ها به روابط با والدین یا دیگران آسیب بزند، بچه‌ها یاد میگیرند که این احساسات را به شیوه‌هایی خاص کنترل یا پنهان کنند. اما این نوع مهار اغلب مخرب است و وقتی شدید یا طولانی شود، می‌تواند به مشکلات روانی منجر شود.
این فرایند همان چیزی است که به آن «مثلث تعارض» گفته میشود: تعامل بین احساسات درونی، رویدادهای بیرونی یا واقعیت‌های زندگی، و دفاع‌های روانی که همه با هم کار میکنند تا رفتار ما را شکل بدهند. در بزرگ‌سالی هم این الگو می‌تواند باعث الگوهای رفتاری ناسازگار در روابط و مشکلات احساس و ارتباط با دیگران شود.
کتاب از خط تا مثلث تعارض
برای اینکه این فرایند در کودک شکل بگیرد، کودک باید حس کند «من» وجود دارد، بتواند احساسات خودش را با اعمالش از هم تمیز بدهد و درباره این احساسات صحبت کند یا فکر کند. اگر این شرایط نباشد، تعارض‌های ذهنی بیشتر به صورت خطی پیدا می‌شوند: من در برابر دیگری قرار می‌گیرم و کشمکش‌ها بین من و دیگران شکل می‌گیرد.
این حالت نشان می‌دهد که حیات ذهنی درونی کودک هنوز قوی نیست و دفاع‌های اولیه‌ای به کار می‌رود تا احساسات مهار شوند، اما این دفاع‌ها غالباً بدوی و ساده‌اند و بیشتر به بیرون و چیزهای اطراف برمی‌گردند تا به درون فرد.در تعادل با رشد، دفاع‌ها از حالت فقط بیرونی به سمت کارکردی مبتنی بر مثلث تعارض تغییر میکنند. به جای اینکه صرفاً دیگران را مقصر بدانیم، فرد کم‌کم به این باور می‌رسد که بخشی از مشکلات از درون خودش ناشی میشود و باید به احساسات درونی پاسخ بدهد و رابطه‌اش با دیگران را هم مدنظر قرار دهد.
" به عبارت دیگر، خط تعارض که در آن تنها با دیگران درگیر هستیم، به مثلثی تبدیل میشود که سه ضلع دارد: جهان درونی ما، روابطمان با دیگران، و دفاع‌هایمان در برابر احساسات. این تحول نشان می‌دهد که فرد کم‌کم می‌تواند با واقعیت‌های درونی و بیرونی به صورت سازگارتر روبه‌رو شود و تغییرات داخلی را به شکل تجربه‌ای آرام‌تر و هدفمندتر پیگیری کند."
دفاع های بدوی
انسان‌هایی که اغلب سلامت روانی نسبتاً خوبی دارند فقط در شرایط خیلی فشارزا و شدید از دفاع‌های ابتدایی استفاده میکنند.اما افرادی که اختلال شخصیت دارند، به دلیل ظرفیت روانی کمتر، بیشتر از همان دفاع‌های ابتدایی استفاده میکنند.وقتی این افراد خیلی درگیر دفاع‌های ابتدایی باشند، معمولاً مشکلات خودشان را به گردن دیگران می‌اندازند و خود را مسئول مشکلات نمی‌دانند. این یک نکته تعارض است: به جای قبول مسئولیت، دیگران را مقصر می‌دانند که به صورت تعارض خطی است. هر چه بیشتر با دفاع‌های ابتدایی درگیر باشند، روابطشان آشفته‌تر میشود؛ برای خودِ آنها و برای طرف مقابلشان جهنم ایجاد میشود.
وقتی فردی در مثلث‌های تعارض گیر می‌کند شدت مشکل و فشار داخلی بیشتر میشود.واکنش به واقعیت که از این الگوها ناشی میشود، کم‌کم از حالت دفاعیِ ساده و بین‌فردی به سمت یک حالت درونی‌تر و شخصی‌تر می‌رود: درگیری با واقعیت به شکلی درونی‌تر ادامه پیدا می‌کند و شدت می‌یابد
دفاع‌های بدوی یا ابتدایی دفاع‌های روانی هستند که معمولاً وقتی به اندازهٔ کافی “قدرت روانی” وجود ندارند، به کار می‌روند.
افراد با اختلال شخصیت بیش از دیگران از این دفاع‌ها استفاده میکنند و این باعث میشود نتوانند مسئولیت رفتار خود را بپذیرند. روابط آنها به خاطر این الگوها به هم می‌ریزد و سپس در مثلث‌های تعارض گرفتار می‌شوند که فشار عاطفی را بیشتر می‌کند.در نهایت، این روال می‌تواند از وضعیت بین‌فردی به یک درگیری درونی شدید تبدیل شود که فرد را درون یک چرخهٔ دشوار یا “جهنمِ درونیِ خودساخته” نگه می‌دارد.
اهداف کتاب
هدف کتاب از خط تا مثلث تعارض این است که دانشجوها و خوانندگان را با طیف گسترده‌ای از دفاع‌های روانی آشنا کند. این دفاع‌ها رفتارها یا واکنش‌هایی هستند که انسان برای کنار آمدن با تهدیدات احساسات یا خطرهای روابط به کار می‌گیرد. کتاب ۱۵۲ دفاع را معرفی می‌کند. توضیحات آن بر پایه مشاهدات عینی در روابط درمانی و زندگی روزمره است، نه فقط بر مبنای اصول نظریه‌های انتزاعی مانند اصول نظریه فروید.
ساختار کتاب و نکته‌های کلیدی هر فصل :
فصل نخست: مفهوم دفاع و فرار از واقعیت را به عنوان بخشی از طبیعت ذهن انسان توضیح می‌دهد. به این معنا که دفاع‌های روانی یک ویژگی فطری انسان است.
فصل دوم: دفاع‌های بدوی و دفاع‌های واپس‌گرا یا واپس‌رو. دفاع‌های بدوی بیشتر بین‌فردی‌اند و وقتی به مراحل واپس‌رونده می‌رسند، شاخه‌های درون‌فردی و مثلث تعارض ظاهر میشود.
فصل سوم: دفاع‌های سرکوبگر و دفاع‌های عایق‌بندی یا وسواسی که بیشتر درون‌فردی هستند.
فصل چهارم: به بررسی احساسات انسانی و اهمیت آنها در تجربه و رفتارهای انسان‌ها می‌پردازد.
فصل پنجم: اضطراب محور این فصل است؛ ترس از دنیای درونی باعث میشود افراد نتوانند احساساتشان را بشناسند یا پردازش کنند و به همین خاطر از دفاع‌ها برای مسدود کردن این احساسات استفاده میشود.
فصل ششم: احساسات بنیادینی که با آسیب به پیوستگی و دلبستگی به‌وجود می‌آیند (مثل خشم، گناه، غم) و این احساسات می‌توانند موجب بروز مشکلات روانی شوند.
فصل هفتم: مفاهیم پایه رویکرد روانکاوی و نگاهی به سلامت و بیماری از نگاه آنها بررسی میشود.
فهرست مطالب کتاب از خط تا مثلث تعارض
مقدمه
فصل اول : گریز از واقعیت درون و برون
فصل دوم : دفاع‌های بین شخصی
فصل سوم : دفاع‌های درون شخصی
فصل چهارم : احساس، تجلی انسانیت انسان
فصل پنجم : اضطراب
فصل ششم : هیجان‌های بنیادی و موثر در سلامت
فصل هفتم : فرایندهای نظم بخش
منابع
فهرست اعلام
پیوست ۱ : معادل انگلیسی واکنش‌های دفاعی
پیوست ۲ : جدول واکنش‌های دفاعی
این کتاب برای چه کسانی مناسب است؟
علاقه‌مندان به روانشناسی، روانکاوی و کسانی که به درک عمیق‌تر روابط انسانی و تحول درونی علاقه‌مندند. دانشجویان، درمانگران و عموم افرادی که میخواهند کیفیت زندگی و روابطشان را ارتقا دهند. کتاب از خط تا مثلث تعارض با زبانی ساده مفاهیم پایه و خلاصه‌ای از روان‌درمانی پویشی را ارائه می‌دهد تا هم اهل فن و هم افرادی که میخواهند به خودآگاهی بیشتر برسند، بتوانند به‌طور عمیق اما قابل فهم با دفاع‌های روانی آشنا شوند.
سوالات متداول
کتاب های نیما قربانی
- من به روایت من : خودشناسی و آگاهی از احساسات و تصمیمهای درونی.
فریب نهان : شناسایی دستکاریهای احساسی در روابط و مقابله با آنها.
سودای خوش : عشق و تعلق انسانی، چگونه روابط و احساسات ما شکل میگیرند.
ماخذ: B2n.ir
