اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: تفکر جادویی، شکاکیت و انزوا
- روان شو
- اختلالات

آیا تا حالا با افرادی روبهرو شدین که هر اتفاقی رو به خودشون ربط بدن؟ طرز فکر یا مدل صحبت کردنشون اونقدر غیرمعمول باشه که با خودتون بگین: “چرا اینجوری میگه؟” بذار واضحتر براتون توضیح بدم: اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، یکی از اختلالات شخصیتیه که توی طیف اختلالات اسکیزوفرنی قرار میگیره. افرادی که به این اختلال مبتلا هستن، تفکر و گفتار عجیب و غریبی دارن و مسائل روزمره رو به خودشون نسبت میدن. مثلاً ممکنه در جمعی باشن که دیگران دارن درباره یک موضوع میخندن، اما اونها تصور کنن این خندهها درباره خودشونه. شناخت این اختلال میتونه به ما کمک کنه تا رفتارهای متفاوت رو بهتر درک کنیم، سوءتفاهمها رو کاهش بدیم و برخورد همدلانهتری با افراد مبتلا داشته باشیم.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال معمولاً رفتاری عجیب، غیرمعمول و دور از ذهن دارند. روابط اجتماعیشان بسیار ضعیف است و تمایل دارند بسیاری از اتفاقات روزمره را به خودشان مرتبط کنند.
این افراد ممکن است باور داشته باشند که حس ششم قویای دارند یا میتوانند بهطور جادویی روی وقایع تأثیر بگذارند ، مثلاً قبل از اینکه کسی حرفی بزند، تصور میکنند میدانند چه خواهد گفت. گاهی هم دچار هذیان (Delusion) میشوند؛ مثل اینکه احساس کنند پدر مرحومشان در حال حاضر در حال نگاه کردن به آنهاست.
شیوه صحبت کردنشان اغلب پر از اغراق، نامرتبط و متفاوت از حالت معمول است. با این حال، برخلاف افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، حرفها و جملاتشان قابل فهم است ، هرچند ممکن است غیرمنطقی یا مبهم باشد.
تعامل اجتماعی برای این افراد بسیار دشوار است و در موقعیتهای اجتماعی دچار اضطراب میشوند. حتی ممکن است حرفهای ساده دیگران را بهعنوان تهدید یا توطئه برداشت کنند. زندگیشان معمولاً فاقد هدف مشخص و بیبرنامه است.
علائم این اختلال معمولاً از اوایل بزرگسالی ظاهر میشوند و تا پایان عمر ادامه دارند. ظاهر غیرعادی، اضطراب اجتماعی شدید و افکار پارانوئید ممکن است به انزوای اجتماعی منجر شود.
این اختلال در مردان بیشتر دیده میشود، اما علائم در زنان و مردان متفاوت است؛ بهطور معمول، زنان بیشتر دچار تفکر جادویی و نسبت دادن مسائل به خود هستند، در حالیکه مردان علائمی مثل انزوای هیجانی نشان میدهند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال میتواند همزمان با سایر اختلالات شخصیت، مانند اختلال شخصیت اجتنابی، بروز کند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در dsm 5

علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
الگوی کلی تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال بر اساس نارساییهای اجتماعی و بینفردی است؛ این افراد از روابط نزدیک دچار ناراحتی شدید میشوند و توانایی پایینی برای ایجاد چنین روابطی دارند. این الگو همراه با تحریفهای شناختی و ادراکی و رفتارهای غیرمعمول مشخص میشود.
برای تشخیص این اختلال، باید حداقل پنج مورد از ویژگیهای زیر در فرد دیده شود:
۱. افکار عطفی یا انتساب (مثل ربط دادن اتفاقات بیارتباط به خود)
۲. باورهای عجیب و غریب یا تفکر جادویی (مثل باور به حس ششم یا تأثیرگذاری ماورایی بر وقایع)
۳. تجربیات ادراکی غیرعادی (مثل احساس حضور فردی که وجود ندارد)
۴. تفکر و گفتار غیرمعمول (استفاده غیرعادی از واژهها، اما قابل فهم)
۵. سوءظن یا اندیشهپردازی پارانوئید
۶. عاطفه محدود یا نامتناسب
۷. رفتار یا ظاهر عجیب و متفاوت
۸. فقدان دوستان صمیمی یا محرم راز
۹. اضطراب اجتماعی شدید که حتی با آشنایی بیشتر کاهش نمییابد
لازم به ذکر است که این نشانهها نباید منحصراً در دورهی اسکیزوفرنی، اختلال خلقی با ویژگیهای روانپریشانه، سایر اختلالات روانپریشی یا اختلالات رشدی فراگیر دیده شوند.
ویژگیهای ظاهری اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
افراد مبتلا به این اختلال اغلب ظاهری غیرمعمول دارند که توجه را جلب میکند. آنها ممکن است:
لباسهایی با رنگها یا سبکهای ناهماهنگ بپوشند.
اکسسوریهای عجیب مانند چندین گردنبند با نمادهای خاص یا وسایل غیرمتعارف استفاده کنند.
مثلاً در گرمای تابستان شال پشمی ببندند یا لباسهایی انتخاب کنند که با موقعیت اجتماعی سازگار نیست.
تفاوت اسکیزوفرنی و اسکیزوتایپال
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، یکی از اختلالات شخصیت کلاسر A است که به دلیل اشتراکهای زیاد با اسکیزوفرنی، در دسته «اختلالات طیف اسکیزوفرنیا» قرار گرفته. علت این طبقهبندی، وجود شباهتهایی در زمینههای زیستی، ژنتیکی و پدیدارشناختی میان این دو اختلال است؛ برای مثال، باورهای عجیب یا ادراکهای غیرعادی باشند
با این حال، تفاوتهای مهمی بین آنها وجود دارد. در اسکیزوفرنی دورههای هذیان و توهم، شدید، مکرر و ناتوانکننده هستند، اما در اختلال اسکیزوتایپال، روانپریشی معمولاً خفیف، گذرا یا حتی غایب است. عملکرد اجتماعی در اسکیزوفرنی بهشدت مختل میشود، در حالیکه در اسکیزوتایپال، فرد ممکن است با وجود روابط محدود و اضطراب اجتماعی بالا، سالها بدون نیاز به بستری زندگی کند.
به طور کلی، اختلال شخصیت اسکیزوتایپال حالتی از «شبهروانپریشی مزمن» است که با اسکیزوفرنی پیوستگی دارد، اما شدت نشانهها، میزان ناتوانی و سیر بیماری بهطور معناداری خفیفتر است.
اسکیزوفرنی | اسکیزوتایپال |
---|---|
اختلال سایکوتیک | اختلال شخصیت A |
تماس با واقعیت مختل | تماس با واقعیت معمولا دارد |
دوره های رواپریشی شدید و مکرر | روانپریشی خفیف و کمتر شایع |
توهم و هذیان شدید | عجیب و غریب بودن در ظاهر رفتار و تفکر |
حداقل ۶ ماه با یک ماه علائم فعال | مزمن و الگوی شخصیتی، نه دورهای |
بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال باورهایی غیرمعمول درباره مضامین دینی، معنوی، ماورایی یا انرژیهای پنهان دارند.در تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال باید دقت شود که باورهای دینی یا معنوی فرد با نشانههای اختلال اشتباه گرفته نشوند. برخی افراد باورهایی درباره انرژیهای پنهان یا تجربههای ماورایی دارند که در فرهنگ یا مذهبشان طبیعی تلقی میشود. این باورها تنها زمانی نشانهی اختلال هستند که شدت، گستردگی یا ناسازگاریشان با فرهنگ فرد واضح باشد. بنابراین، توجه به تفاوتهای فرهنگی و مذهبی در تشخیص این اختلال کاملاً ضروری است.
علت اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در ابتدا برای توصیف افرادی به کار میرفت که آمادگی ابتلا به اسکیزوفرنی را داشتند. از نظر علمی، این اختلال یکی از فنوتیپهای ژنتیکی مرتبط با اسکیزوفرنی به شمار میآید. برخی افراد ممکن است ژنهای مرتبط با اسکیزوفرنی را داشته باشند، اما به دلیل نبود عوامل مؤثر مانند بیماریهای روانی والدین یا فشارهای محیطی (مانند فقر)، دچار اختلال اسکیزوتایپال شوند که خفیفتر از اسکیزوفرنی است.
در ژنتیک انسانی، اصطلاح فنوتیپ به نحوهی بروز و بیان ویژگیهای ژنتیکی اطلاق میشود. ژنوتیپ نیز به مجموعهای از ژنها اشاره دارد که میتوانند باعث شکلگیری یک اختلال روانی خاص شوند.
تحقیقات نشان دادهاند که:
1. ریسک ارثی بالا: این اختلال در افرادی که بستگان بیولوژیکشان مبتلا به اسکیزوفرنی هستند، بسیار بیشتر دیده میشود و نشاندهندهی ارتباط ژنتیکی آنهاست.
2. شیوع بیشتر در فرزندان افراد مبتلا: در فرزندان افراد اسکیزوفرن، احتمال ابتلا به اختلال اسکیزوتایپال بیشتر از فرزندان افراد سالم است.
3. پاسخ به داروهای ضدروانپریشی: داروهایی که برای درمان اسکیزوفرنی استفاده میشوند، در برخی موارد میتوانند علائم اختلال اسکیزوتایپال را نیز کاهش دهند.
4. شباهتهای شناختی: نقایصی مثل مشکل در تمرکز و حافظه کوتاهمدت که در اسکیزوفرنی دیده میشود، در افراد مبتلا به اسکیزوتایپال نیز مشاهده شدهاند.
به طور کلی، این اختلال شباهتهای زیادی با اسکیزوفرنی دارد و در برخی افراد حتی میتواند بهعنوان عامل خطر برای ابتلا به اسکیزوفرنی در آینده در نظر گرفته شود.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، همزمان علائم اختلال افسردگی عمده را نیز نشان میدهند. در چنین مواردی، معمولاً از ترکیبی از دارودرمانی و رواندرمانی برای مدیریت افسردگی استفاده میشود.
⭕ در یک مطالعه، برای درمان علائم این اختلال از چند رویکرد همزمان بهره گرفته شد:
- استفاده از داروهای آنتیسایکوتیک
- درمان مبتنی بر جامعه (Community Therapy)
- و آموزش مهارتهای اجتماعی.
نتایج نشان دادند که ترکیب این روشها، یا باعث کاهش علائم اختلال میشود یا شروع اسکیزوفرنی را به تعویق میاندازد.
با توجه به ماهیت پیچیدهی این اختلال، ادامه تحقیقات درباره افراد مبتلا اهمیت زیادی دارد:
علائم بهمرور زمان بهبود نمییابند و معمولاً تا پایان عمر باقی میمانند.
شواهد نشان میدهند برخی افراد در آینده ممکن است دچار علائم اسکیزوفرنی شوند.
اختلالات شخصیت کاملاً درمانپذیر نیستند و افراد مبتلا اغلب بینش کمی نسبت به مشکل خود دارند. درمان نیازمند صبوری، زمان و حمایت تخصصی است و هدف آن کاهش نشانهها و بهبود عملکرد فردی و اجتماعی است، نه حذف کامل ویژگیهای شخصیتی.
نمونه کیس اختلال اسکیزوتایپال

آقای اس، مردی با سابقه بیکاری مزمن است که به دلیل کمبود ویتامین توسط پزشک ارجاع داده شده است. او باور دارد که هر غذایی که توسط ماشین یا تکنولوژی آلوده شده باشد را نمیخورد و اخیراً به مطالعه ادیان شرقی پرداخته و معتقد است «چشم سوم» او باز شده است. آقای اس در مزرعهای کوچک به تنهایی زندگی میکند و تمام مواد غذایی مورد نیاز خود را خودش تولید میکند؛ آنچه را که نمیتواند تولید کند، با دیگران معاوضه مینماید. او تاکنون ازدواج نکرده و ارتباط بسیار محدودی با خانوادهاش دارد. با وجود کمبود ویتامین، آن را قبول ندارد و نپذیرفته که پزشک برایش دارو تجویز کند.
در طول این مقاله با اختلال شخصیت اسکیزوتایپال آشنا شدیم؛ اختلالی که باعث میشود فرد رفتار، افکار و گفتاری غیرعادی و نامتعارف داشته باشد . ویژگیهایی که میتوانند تأثیر قابل توجهی بر تعاملات اجتماعی و نگاه اطرافیان بگذارند.
هدف از نگارش این مطلب، بالا بردن آگاهی عمومی نسبت به این اختلال بود تا بتوانیم سوءتفاهمها و قضاوتهای نادرست درباره افراد مبتلا را کاهش دهیم. افراد دارای این اختلال معمولاً با چالشهایی مانند طرد اجتماعی، اضطراب در ارتباط، و برداشتهای منفی مواجهاند .در حالیکه بسیاری از رفتارهای آنها ریشه در ساختار روانشناختیشان دارد، نه در انتخاب شخصی یا نیت خاص.
شناخت ویژگیهای اسکیزوتایپال کمک میکند تا بهجای برخورد قضاوتآمیز، رویکردی همدلانه و حمایتگر داشته باشیم. همچنین درک این اختلال میتواند به شناسایی زودتر علائم و جلوگیری از تشدید آن یا تبدیل شدن به اختلالات شدیدتر مانند اسکیزوفرنی کمک کند.
📙برای مطالعه بیشتر
- گنجی، مهدی. آسیبشناسی روانی بر اساس DSM-5-TR، جلد دوم، فصل ۱۳
- باچر، جیمز؛ هولی، جیل؛ مینکا، سوزان. آسیبشناسی روانی، جلد دوم، ترجمه یحیی سیدمحمدی. فصل ۱۱
- www.psychologytoday.com
- psycnet.apa.org
ماخذ:B2n.ir
چه قدر این مطلب براتون مفید بود؟
میانگین 5 / 5. افراد 1
