اختلال اسکیزو افکتیو: نشانهها و پیشآگهی بیماری
- روان شو
- اختلالات

اختلال اسکیزو افکتیو یکی از اختلالات طیف اسکیزوفرنی هست که ، چون ویژگیهای دو گروه متفاوت از بیماریها را با هم دارد: هم علائم روانپریشی مثل توهم و هذیان، و هم نوسانات خلقی مثل افسردگی یا شیدایی. همین ترکیب، تشخیص آن را دشوار کرده و باعث شده بحثهای زیادی درباره ماهیت واقعی این اختلال شکل بگیرد. آیا اسکیزوافکتیو نوعی اسکیزوفرنی است؟ یا نوعی اختلال خلقی؟ یا شاید چیزی کاملاً جدا؟ برای پاسخ به این پرسشها، باید سیر و زمانبندی علائم را با دقت بررسی کرد.
اختلال اسکیزو افکتیو
در تشخیص اختلال اسکیزوافکتیو، طول هر دورهی بیماری خیلی مهمه؛ و این موضوع از دو جهت اهمیت داره:
1. اول اینکه روانپریشی (توهم، هذیان، تفکر آشفته…) باید جدا از علائم خلقی (مثل افسردگی یا شیدایی) هم ظاهر شده باشه. یعنی روانپریشی فقط موقع افسردگی یا شیدایی نبوده باشه؛ چون در اون صورت، ما با یه اختلال خلقی با ویژگیهای سایکوتیک طرفیم، نه اسکیزوافکتیو.
2. دوم اینکه باید مشخص کنیم چه مدت هر کدوم از این علائم (روانپریشی یا خلقی) طول کشیده، چون نظامهای تشخیصی فعلی (مثل DSM-5) به این دقت اهمیت زیادی میدن. تشخیص درست فقط زمانی ممکنه که ما بدونیم دقیقاً این دورهها چطور پشت سر هم یا همزمان اتفاق افتادن.
در چه شرایطی ممکنه دیده بشه؟
پزشکها توی کار بالینی با موقعیتهایی مواجه میشن که علائم خیلی به هم شبیهن، مثل:
1. کسی که اسکیزوفرنی داره ولی بعضی وقتها علائم خلقی هم نشون میده.
2. کسی که اختلال خلقی (مثل افسردگی یا دوقطبی) داره ولی دچار توهم یا هذیان هم میشه.
3. کسی که همزمان هر دو اختلال رو داره.
4. کسی که نوعی روانپریشی داره ولی نه ویژگیهای اسکیزوفرنی رو داره و نه اختلال خلقی رو.
5. کسی که انگار وسط این طیف قرار داره؛ یعنی نه کاملاً اسکیزوفرنیه، نه کاملاً اختلال خلقی.
6. یا کسی که ترکیبی از همه این حالتهاست.
تو این شرایط پیچیده، وقتی پزشک مطمئن نیست که دقیقاً چه اختلالی وجود داره، گاهی اول بهطور موقت تشخیص اسکیزوافکتیو میذاره تا بعد با گذشت زمان و بررسی سیر علائم، تصمیم دقیقتری بگیره.
چرا این اختلال پیچیدهست؟
تحقیقات نشون دادن که بعضی از ژنهای مرتبط با اسکیزوفرنی و اختلالات خلقی، شباهتهایی با هم دارن. به همین دلیل، ممکنه اسکیزوافکتیو ترکیبی از این دو زمینه ژنتیکی باشه یا نتیجهی همپوشانی اونها.
اختلال اسکیزوافکتیو در dsm 5

⭕ اسکیزوافکتیو علائم
معیار های A اسکیزوفرنی:
- توهم
- هذیان
- گفتار و رفتار آشفته
- علائم منفی
علائم روانپریشی حداقل ۲ هفته بدون علائم خلقی ادامه دارند.در بقیهی دورهها، علائم خلقی به شکل قابلتوجهی حضور دارند.
علائم خلقی:
خلق پایین و غمگین
احساس پوچی یا بیارزشی
کاهش انرژی و انگیزه
اختلال خواب یا اشتها
افکار خودکشی
کاهش توانایی تمرکز و تصمیم گیری
کاهش عزت نفس
اگر نوع مانیک باشد:
خلق بالا یا تحریکپذیر غیرعادی
افزایش انرژی و پرحرفی
کاهش نیاز به خواب
احساس بزرگمنشی یا افکار غیرواقعبینانه
رفتارهای پرخطر یا تکانشی
پیش آگهی
اختلال اسکیزوافکتیو سیر بالینی میانهای میان اسکیزوفرنی و اختلالات خلقی دارد:
- پیشآگهی آن نسبت به اسکیزوفرنی بهتر است.
- اما نسبت به اختلال دوقطبی یا افسردگی اساسی، پیشآگهی ضعیفتری دارد.
- این یعنی که بیماران اسکیزوافکتیو معمولاً با مشکلات روانپریشانه شدیدتر از اختلالات خلقی مواجهاند، اما وضعیتشان نسبت به بیماران اسکیزوفرنیک پایدارتر است.
نه به سختی اسکیزوفرنی، نه به خوبی اختلال خلقی
اما چرا پیشآگهیاش از اختلال خلقی ضعیفتر است؟
برخلاف اسکیزوافکتیو، در اختلالات خلقی مثل افسردگی اساسی یا اختلال دوقطبی، معمولاً خبری از هذیان و توهم نیست (یا اگر هست، موقت است و در اوج حمله خلقی ظاهر میشود).
افراد دچار اختلال خلقی اغلب با درمان دارویی و رواندرمانی به خوبی بهبود پیدا میکنند و نشانهها ممکن است برای مدت طولانی فروکش کند. اما در اسکیزوافکتیو، چون پای روانپریشی هم در میان است، حتی اگر علائم خلقی درمان شوند، ممکن است توهمها یا اختلال در تفکر واقعبینانه باقی بمانند.
تفاوت اسکیزوفرنی و اسکیزوافکتیو

تشخیص افتراقی اسکیزوفرنی و اسکیزوافکتیو:
در اسکیزوفرنی، مشکل اصلی توهم، هذیان و آشفتگی در فکر و رفتاره. ممکنه فرد احساس کنه صداهایی میشنوه، یا فکر کنه دیگران دنبال آسیبزدن بهش هستن. گاهی خلق فرد تغییر میکنه، اما اون تغییر خلقی خفیف و گذراست.
اما در اختلال اسکیزو افکتیو ، فرد علاوه بر علائم روانپریشی داره (مثل توهم)، دچار اختلال شدید خلقی میشه (مثل افسردگی عمیق یا شیدایی شدید). یعنی علاوه بر فاصله گرفتن از واقعیت، حال و هوای عاطفی فرد هم بالا و پایین زیادی داره.
اختلال | معیار A اسکیزوفرنی | علائم افسردگی | علائم مانیا |
---|---|---|---|
اسکیزوفرنی | ✅ | ❌ | ❌ |
اسکیزوافکتیو نوع افسرده | ✅ | ✅ | ❌ |
اسکیزوافکتیو نوع دوقطبی | ✅ | شاید | ✅ |
درمان اسکیزوافکتیو
درمان این اختلال معمولاً نیاز به مداخلات چندوجهی دارد، از جمله:
1. بستری در بیمارستان: بهویژه در فازهای حاد بیماری، بیمار نیاز به مراقبتهای روانپزشکی تخصصی دارد.
2. دارو درمانی:
داروهای ضدافسردگی یا تثبیتکنندههای خلق برای کنترل نشانههای خلقی.
داروهای ضدجنون (آنتیسایکوتیکها) برای کاهش علائم روانپریشی (سایکوتیک).
3. ECT (الکتروشوک درمانی): در موارد شدید یا مقاوم به دارو، ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
4. آموزش مهارتهای اجتماعی: توانبخشی و آموزش مهارتهای اجتماعی میتواند به بهبود عملکرد اجتماعی و کیفیت زندگی بیمار کمک کند.
کیس اسکیزوافکتیو

خانم «پ»، زنی ۴۷ ساله، بیکار و مطلقه است که تنها زندگی میکند. او سالهاست که دچار علائم روانپریشی مزمن است، حتی با وجود مصرف داروهایی مثل الانزاپین و سیتالوپرام.او باور دارد که از طرف خداوند و پلیس مأمور شده تا با فروشندگان مواد مخدر مقابله کند، و فکر میکند مافیا در تلاش است جلوی او را بگیرد.
بیماری او از ۲۰ سالگی با یک افسردگی شدید شروع شد.
بعداً گاهی دچار انرژی زیاد، پرحرفی و بیخوابی میشد و مثلاً شب تا صبح خانه را تمیز میکرد (نشانههایی از هیپومانیا).
حدود ۴ سال بعد، شروع به شنیدن صداهایی کرد که در زمان افسردگی بدتر میشدند، ولی حتی وقتی حالش خوب بود هم ادامه داشتند.
حدود ۱۰ سال پس از شروع بیماری، باور پیدا کرد که پلیس و همسایهها مراقب و جاسوس او هستند.
چند بار بهصورت داوطلبانه بستری شده و درمانهای مختلفی شامل لیتیوم، داروهای ضدافسردگی و ضدروانپریشی را امتحان کرده، ولی همچنان علائم خلقی و روانپریشی دارد.
خانم «پ» نمونهای کلاسیک از اختلال اسکیزوافکتیو است. چون:
دورههای افسردگی و هیپومانیا داشته
توهم و هذیان مزمن هم تجربه کرده
و این علائم حتی در زمانهایی که حال خلقیاش عادی بوده، ادامه داشتن
یعنی هم اختلال خلقی داشته، هم نشانههای اسکیزوفرنی، که مشخصهی اصلی اسکیزوافکتیو هست.
لطفا یادت باشه
این مطلب فقط برای آشنایی کلی دانشجوها، دانشآموزان و علاقهمندان به این اختلال نوشته شده، و هدفش ارائهی مشاورهی فردی یا درمان نیست. اگه فکر میکنی نیاز به کمک داری، حتماً با یه روانشناس یا روانپزشک معتبر صحبت کن.
سوالات متداول
تفاوت اسکیزوافکتیو و دوقطبی
دوقطبی: نوسان شدید خلق (شیدایی و افسردگی) بدون علائم روانپریشی ماندگار.
🔹 اسکیزوافکتیو: ترکیب نوسان خلقی شدید با توهم یا هذیان پایدار.
✅ توی دوقطبی، اگه روانپریشی باشه، فقط در دورههای خلقی اتفاق میافته.
اما در اسکیزوافکتیو، روانپریشی گاهی جدا از خلق هم وجود داره.
اسکیزو افکتیو چیست
اختلال اسکیزو افکتیو ترکیبی از علائم اسکیزوفرنی (مثل توهم و هذیان) و علائم اختلالات خلقی (مثل افسردگی یا شیدایی) است.
یعنی فرد هم مشکلات مربوط به واقعیتسنجی دارد و هم دچار نوسانات خلقی شدید میشود.
🔹 خلاصه:
همزمانی علائم روانپریشی + اختلال خلقی
دورههایی وجود دارد که فقط علائم روانپریشی دیده میشود (بدون تغییر خلق)
شایعتر در اوایل بزرگسالی شروع میشود
درمان معمولاً ترکیبی از داروهای ضدروانپریشی، تثبیتکننده خلق و رواندرمانی است.
📙 برای مطالعه بیشتر
چه قدر این مطلب براتون مفید بود؟
میانگین 5 / 5. افراد 1
