چه گونه اولین برداشت ها به سرعت شکل می گیرند و چرا پایدار است؟
چه گونه اولین برداشت ها به سرعت شکل می گیرند و چرا پایدار است؟ هنگامی که افراد را برای اولین بار ملاقات میکنیم چه قضاوت اجتماعی از آنان داریم ؟ برداشت ما حاصل چیزی است که دیده ایم و شنیده ایم. نباید بر اساس ظاهرشان قضاوت کنیم. برای مثال ، سام گاسلینگ پژوهشی را با “عنوان اسباب و لوازمتان درباره شما چه میگویند” انجام داد و یافته های آن را در کتاب خود با نام فضول ( ۲۰۰۸ ) منتشر کرد. اینکه اتاق شما ریخته و پاشیده است یا مرتب ؟ چه پوسترهایی را روی دیوارهای آن چسبانده اید ؟ کدام اشیا روی میزتان و قفسه ها قرار دارند ؟ کل این دارایی ها از نظر مشاهده گران نشانه هایی هستند که میگویند شما چه جور آدمی هستید.
روانشناسی اولین برخورد
رول آمبادی و هالت (۲۰۰۹) در مجموعه مطالعات، به آزمودنی های آمریکایی چهره های نامزدهای سیاسی کانادا ( که آنها را به هیچ وجه نمی شناختند) را بر اساس ابعاد قدرت و صمیمیت ارزیابی کردند. اولین برداشت با نتایج واقعی انتخابات همبستگی داشت. یعنی هر چه نامزدها قدرتمندتر به نظر می رسیدند ، احتمال پیروزی آنان در انتخابات بیشتر بود و هر چه صمیمی تر به نظر می رسیدند ، احتمال پیروزی آنان در انتخابات کمتر بود.
برای یک لحظه به وقت پول و انرژی زیادی فکر کنید که نامزدهای انتخاباتی برای پیروزی در انتخابات صرف میکنند و در پایان ، موضوع ساده قدرتمند به نظر رسیدن چهره آنان به عنوان پیش بینی کننده مهم پیروزی عمل میکند.
در یک مطالعه دیگر پژوهشگران به بررسی نمونه ای از ادراک اجتماعی پرداختند که برای اکثر شما آشنا است ، نحوه برداشت دانشجویان از اساتید:
1. پژوهشگران برای مطالعه از بیش از دوازده استاد در حال تدریس فیلم هایی را تهیه کرده و از هر یک از آنها سه کلیپ ده ثانیه ای را تصادفاً انتخاب کردند .
2. آنها پس از حذف صدا ویدئوهای صامت را به دانشجویانی نشان دادند که قبلاً با این اساتید کلاس نداشتند .
3.از دانشجویان خواستند که اساتید را بر اساس یک سری متغیرها از جمله: میزان شایستگی، اعتماد به نفس و فعال بودن ارزیابی کنند.
نتیجه پژوهش:
تعجب آور نبود که دانشجویان در ارزیابی اساتید مشکلی نداشتند چون همان طور که گفتیم اولین برداشت ها به سرعت شکل میگیرند . برای بررسی این موضوع ، ارزیابی های انجام شده توسط آزمودنی ها ( که اساتید را در ویدئو کلیپ های صامت و کوتاه دیده بودند) را با ارزیابی هایی که دانشجویانی که با این اساتید کلاس داشتند مقایسه کردند.
نتیجه حاکی از وجود همبستگی قوی بود. یعنی برداشتهای سطحی آزمودنی ها با ادراک های دانشجویانی که کل نیمسال تحصیلی را با اساتید گذرانده بودند ، شباهت باورنکردنی داشت . حتی هنگام استفاده از کلیپ های صامت شش ثانیه ای باز هم دانشجویان می توانستند به درستی پیش بینی کنند که کدام استاد موفق تر و تاثیر گذارتر خواهد بود.
چرا اولین برداشت ها پایدارند؟
زمانی که افراد درباره ماهیت دنیای اجتماعی نامطمئن و مردد هستند ، برای پر کردن شکافها از طرحواره هایشان بهره میگیرند. طرحواره یک میان بر ذهنی است ، چرا که وقتی اطلاعات کمی از افراد داریم، طرحواره ها برای پر کردن شکاف ها ، اطلاعات اضافه ای را ارائه میدهند. بنابراین هنگامی که برای درک سایرین تلاش میکنیم میتوانیم از اندک مشاهدات مان از یک فرد به عنوان نقطه آغاز استفاده کنیم و سپس با استفاده از طرحواره های مان به درک خیلی کامل تری برسیم . این موضوع نشان میدهد که برداشتهای اولیه ما مقاوم هستند و شیوه تفسير اطلاعات بعدی را تحت تأثیر قرار می دهند .
فرض کنید یک فرد خیالی به نام «کیت» را تا به حال ندیده‌اید. وقتی به شما می‌گوییم «کیت آدم جالبی است» و بعد بشنوید که «کسانی که او را می‌شناسند میگویند او باهوش، سخت‌کوش، حساس و تیزبین است، ولی در عین حال لجباز و حسود هم هست»، چه برداشتی از کیت پیدا می‌کنید؟
حالا فرض کنید شخص خیالی دیگری به نام «کوین» را فرض کنید. در باره ی او هم گفته می‌شود که «آدم جالبی است» و توصیف‌هایی که می‌شنوید این‌هاست: حسود، لجباز، تیزبین، حساس، سخت‌کوش و باهوش. حالا برداشت شما از کوین چیست؟
احتمالاً متوجه شده‌اید که توصیف‌های مربوط به کیت و کوین یکسان هستند، فقط ترتیب آنها فرق میکند. اما با اینکه اطلاعات یکی است، برداشت ما از آنها متفاوت می‌شود.
این موضوع را روانشناسی به نام «سولومون اَش» در سال ۱۹۴۶ بررسی کرد. او فهمید که ترتیب ارائه‌ی ویژگی‌های یک فرد، تأثیر زیادی روی برداشت ما از او دارد. به این پدیده میگویند “اثر تقدم”. یعنی ویژگی‌هایی که ابتدا می‌شنویم یا می‌بینیم، بیشتر روی ذهن ما تأثیر می‌گذارند.
برای مثال، اگر اول بشنویم که کیت «باهوش و سخت‌کوش» است، بعد وقتی می‌شنویم که «او حساس و لجباز هم هست»، سعی میکنیم این ویژگی‌های منفی را هم در چارچوب مثبت اولیه تفسیر کنیم. مثلاً می‌گوییم: «خب، شاید حساس بودنش نشونه دقتشه و لجبازیش از اعتماد به نفسشه.»
اما اگر برعکس، اول بشنویم که کوین «حسود و لجباز» است، بعدش سخت است ویژگی‌های مثبتی مثل «باهوش و تیزبین» بودن او را به شکل مثبت ببینیم. ذهن ما آن صفات مثبت را هم در همان چارچوب منفی اولیه تفسیر میکند.
این یعنی برداشتهای اولیه مثل یک فیلتر عمل میکنند. هر چیزی که بعدش می‌آید را از آن فیلتر رد میکنیم. به این فرآیند در روانشناسی «طرحواره» میگویند. ما ویژگی‌های برجسته‌ی یک نفر را به‌عنوان سرنخ می‌گیریم و بر اساس آن، ویژگی‌های دیگرش را حدس می‌زنیم.
قضاوت اجتماعی روانشناسی اولین برخورد
تصور کنید با فردی روبرو می‌شوید که ظاهر بسیار جذابی دارد. بیشتر ما در چنین موقعیتی ناخودآگاه فرض میکنیم که او نه‌تنها زیبا، بلکه مهربان، باهوش یا خوش‌رفتار هم هست. به این باور نادرست میگویند: «زیبا یعنی خوب». یعنی ظاهر افراد باعث می‌شود فکر کنیم ویژگی‌های مثبت دیگری هم دارند، حتی اگر هیچ مدرکی برای آن نداشته باشیم. روان‌شناسان از این پدیده به عنوان «اثر هاله‌ای» یاد میکنند.
اما فقط ظاهر نیست که روی قضاوت‌های ما تأثیر می‌گذارد. ذهن ما به‌طور کلی تمایل دارد برداشتهای اولیه‌اش را نگه دارد و تأییدشان کند، حتی اگر بعدها اطلاعاتی بشنویم که خلاف آنها باشد. به این تمایل میگویند: «ثبات باور».
در روانشناسی اجتماعی ، یکی از موضوعات مهم بررسی چگونگی شکل‌گیری برداشتهای ما از دیگرانه. پژوهش‌ها نشان میدهند که ما اغلب به اطلاعات اولیه و ظاهر افراد بیش از حد اهمیت می‌دهیم. مثلاً اگر کسی را فقط چند ثانیه در یک کلیپ ببینیم یا صرفاً ظاهر زیبایی داشته باشد، ممکن است خیلی زود و ناآگاهانه به این نتیجه برسیم که او فردی باهوش، مهربان یا موفق است.
این نوع قضاوت‌ها تحت تأثیر اثر هاله‌ای و اثر تقدم شکل میگیرند، یعنی اولین اطلاعات یا برداشتها تأثیر عمیقی روی ذهن ما می‌گذارند. از طرفی، ذهن ما تمایل دارد همان برداشتهای اولیه را حفظ کند، حتی اگر اطلاعات بعدی خلاف آن باشد؛ که به آن ثبات باور گفته می‌شود. این پدیده‌ها از جمله موضوعات روانشناسی اجتماعی هستند و نشان میدهند که قضاوت‌های ما درباره دیگران همیشه منطقی یا دقیق نیستند، بلکه اغلب تحت تأثیر ذهنیت‌ها و پیش‌داوری‌های ناخودآگاه قرار دارند.
📖برای مطالعه بیشتر
- www.verywellmind.com
- pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- psycnet.apa.org
- کتاب روانشناسی اجتماعی/ الیوت آرونسون/ فصل 4
ماخذ: B2n.ir
