بازار کار روانشناسی : روانشناسی بخونیم یا نه؟ تحلیل بازار کار این رشته در ایران
بازار کار روانشناسی
«می‌خوام روانشناس بشم!»
جمله‌ای که این روزها از خیلی دانش‌آموزها، دانشجوها و حتی آدم‌های میانسال می‌شنویم. اما روانشناس شدن فقط به علاقه به روان آدم‌ها ختم نمی‌شه. پشت این مسیر، سال‌ها درس خوندن، تمرین، مهارت‌آموزی، کارآموزی و حتی سردرگمی در بازار کار خوابیده.تو این مقاله می‌خوایم از صفر تا صد روانشناس شدن با هم مرور کنیم: از روزی که برای دانشگاه ثبت نام میکنی ، تا روزی که پشت صندلی اتاق مشاوره می‌شینی و روی در اتاقت می‌نویسی: روانشناس بالینی / مشاور روانشناسی/درمانگر کودک و… این مسیر چقدر طول می‌کشه؟ چه درس‌هایی باید بخونی؟ چقدر درآمد داره؟ و اصلاً بازار کار روانشناسی چطوره؟اگه در فکر روانشناس شدن هستی یا دنبال یه مسیر شفاف‌تر توی این رشته می‌گردی، این مقاله برای توئه.
صفر تا صد روانشناس شدن
🧠 آشنایی با مسیر تحصیلی روانشناسی
مقطع کارشناسی
📝مسیر اول: ورود از طریق کنکور سراسری
اگه می‌خوای با کنکور وارد رشته روانشناسی بشی، باید بدونی که بچه‌های انسانی، تجربی و حتی ریاضی هم می‌تونن این رشته رو انتخاب کنن.
🔍 چه رتبه‌ای لازمه؟
چون روانشناسی جزو رشته‌های پرطرفداره، باید رتبه خوبی بیاری. معدل دیپلم هم توی قبولی تأثیر داره، پس اونو هم دست‌کم نگیر.
📝 مسیر دوم: بدون کنکور
🏫 کجاها پذیرش دارن؟
اگه حال و حوصله کنکور نداری یا رتبه‌ت خوب نشد، نگران نباش. هنوز یه راه دیگه هست!
🏫 کدوم دانشگاه‌ها بدون کنکور می‌گیرن؟
دانشگاه آزاد، پیام نور و چند تا مؤسسه غیرانتفاعی هستن که فقط با معدل، پذیرش دارن.
✅ شرایطش چیه؟
باید دیپلم انسانی، تجربی یا ریاضی داشته باشی.
معدل مهمه! مثلاً برای دانشگاه آزاد، بهتره بالای ۱۷ باشه. ولی بعضی واحدها با معدل‌های پایین‌تر هم قبول می‌کنن.
دانشگاه پیام نور و غیرانتفاعی‌ها هم معمولاً سخت نمی‌گیرن.
📅 زمان ثبت‌نام کیه؟
هر سال دو بار (برای ترم مهر و بهمن) ثبت‌نام انجام می‌شه. ثبت‌نام هم از طریق سایت‌هایی مثل سازمان سنجش یا سایت دانشگاه آزاده.
🎓 فرق بین کارشناسی پیوسته و ناپیوسته چیه؟
| کارشناسی پیوسته | کارشناسی ناپیوسته |
|---|---|
| مخصوص کسانیه که مستقیم بعد از دیپلم وارد دانشگاه می‌شن | مخصوص کساییه که اول کاردانی (فوق‌دیپلم) گرفتن، بعد می‌خوان ادامه بدن |
| معمولاً ۴ ساله | معمولاً ۲ ساله |
| بدون نیاز به داشتن مدرک کاردانی (فوق‌دیپلم) | ورودی‌ها باید حتماً مدرک کاردانی داشته باشن |
📚 تو دوره کارشناسی روانشناسی چه درس‌هایی داریم؟
برای گرفتن مدرک کارشناسی روانشناسی (پیوسته)، دانشجو باید در مجموع ۱۴۴ واحد درسی رو با موفقیت بگذرونه. این واحدها شامل چند بخش مختلف هستن:
| عنوان درس | تعداد واحد |
|---|---|
| دروس جبرانی | حداقل ۶ و حداکثر ۱۵ |
| دروس پایه | ۶۹ |
| دروس تخصصی | ۳۷ |
| دروس اختیاری | ۱۰ |
| دروس عمومی | ۲۲ |
اینجا هم با درس‌های عمومی سر و کار داریم، هم تخصصی‌های روانشناسی. یه نگاهی بنداز:
روانشناسی عمومی: پایه و اساس رشته‌ست، با مفاهیم اولیه آشنا می‌شی.
روانشناسی رشد: از تولد تا پیری، می‌فهمی آدم‌ها چطوری تو طول زندگی تغییر می‌کنن.
روانشناسی یادگیری: چی می‌شه که یاد می‌گیریم و چطور می‌تونیم بهتر یاد بگیریم.
روانشناسی شخصیت: درباره ویژگی‌های شخصیتی آدم‌ها و نظریه‌های مختلف شخصیت.
آمار و روش تحقیق: برای انجام پژوهش و تحلیل داده‌ها لازمن.
آسیب‌شناسی روانی: آشنایی با اختلالات روانی و نشونه‌هاشون.
روانشناسی فیزیولوژیک: بررسی ارتباط بین مغز، بدن و رفتار.
آزمون‌های روانی: یاد می‌گیری چطور تست‌های روانشناسی رو اجرا و تفسیر کنی.
روانشناسی اجتماعی: بررسی رفتار آدم‌ها تو اجتماع.
مصاحبه و مهارت‌های بالینی: پایه‌ی کار درمانیه، یاد می‌گیری چطور با مراجع صحبت کنی.
روانشناسی صنعتی و سازمانی: بررسی رفتار آدما تو محیط کار.
مبانی مشاوره و راهنمایی: آشنایی با روش‌های کمک به دیگران
❗اگر کسی بخواهد به طور رسمی و قانونی در ایران کار درمانگری یا مشاوره روانشناسی انجام دهد، باید حداقل مدرک ارشد (کارشناسی ارشد) داشته باشد.
مقطع ارشد
📝مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی در ایران به 3 صورت کلی پذیرش دارد:
🏫1. با کنکور
پذیرش اصلی از طریق آزمون سراسری کارشناسی ارشد سازمان سنجش انجام می‌شود.
2. بدون کنکور (استعداد درخشان)
بعضی دانشگاه‌ها به دانشجویان برتر مقطع کارشناسی (معمولا نفرات بالای هر ورودی یا افرادی با معدل بالای ۱۷ یا ۱۸) بدون کنکور پذیرش می‌دهند. البته هر دانشگاه شرایط خاص خودش را دارد (مثلا سابقه پژوهشی، مقاله، نمره زبان و … هم ممکن است بخواهد).
3. بدون کنکور (دانشگاه های غیر انتفاعی)
بعضی از دانشگاه‌های غیرانتفاعی، پیام نور و آزاد اسلامی برای مقطع ارشد پذیرش بدون کنکور دارند، ولی این روش چند شرط اصلی دارد:
بر اساس سوابق تحصیلی
یعنی معدل کارشناسی مهم است. هرچه معدلت بالاتر باشد، احتمال قبولی در رشته‌های بهتر بیشتر است.ظرفیت مازاد یا دوره‌های خاص
پذیرش بدون آزمون معمولاً برای پر کردن ظرفیت‌های خالی (مازاد بر آزمون) انجام می‌شود.
یعنی ابتدا افرادی که با کنکور قبول شده‌اند ثبت‌نام می‌کنند، بعد اگر ظرفیت خالی ماند، بدون کنکور پذیرش می‌کنند.
🎓آموزش‌محور و پژوهش‌محور در ارشد روانشناسی
| آموزش محور | پژوهش محور |
|---|---|
| بیشتر روی گذراندن درس‌های تئوری تمرکز دارد. پایان دوره، یک پروژه یا پایان‌نامه کوتاه (یا فقط یک سمینار پژوهشی) ارائه می‌شود. بار پژوهشی زیاد نیست. معمولاً سریع‌تر تمام می‌شود. | علاوه بر گذراندن درس‌ها، باید یک پایان‌نامه پژوهشی جدی و کامل بنویسی. این مدل مناسب کسانی است که قصد ادامه تحصیل در مقطع دکتری یا کار پژوهشی حرفه‌ای دارند. زحمتش بیشتر است ولی ارزش علمی بالاتری دارد |
معرفی گرایش ها و فرصت های شغلی ارشد
👩🎓فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی با توجه به گرایش تحصیلی خود (مانند عمومی، بالینی، تربیتی، صنعتی-سازمانی و …) می‌توانند در حوزه‌های متنوعی مشغول به کار شوند. برخی از این موقعیت‌ها عبارت‌اند از:
1. مشاوره و روان‌درمانی حضوری
یکی از رایج‌ترین مسیرهای شغلی، فعالیت در کلینیک‌های روانشناسی، مراکز مشاوره دولتی و خصوصی یا راه‌اندازی دفتر مشاوره با مجوز رسمی است. این مسیر نیازمند داشتن پروانه اشتغال از سازمان نظام روانشناسی یا سازمان بهزیستی است.
2. مشاوره و روان‌درمانی آنلاین
با گسترش فضای دیجیتال، مشاوره‌های روانشناسی به صورت آنلاین و تلفنی رشد چشم‌گیری داشته‌اند. فارغ‌التحصیلان می‌توانند از طریق پلتفرم‌های مختلف خدمات مشاوره‌ای ارائه دهند. این روش علاوه بر کاهش محدودیت مکانی، فرصت‌های کاری بیشتری برای متخصصان فراهم می‌کند، به‌ویژه برای کسانی که امکان تأسیس مرکز حضوری را ندارند.
💲همچنین با ارائه مشاوره تلفنی یا آنلاین به فارسی‌زبانان مقیم خارج از کشور، می‌توان درآمد دلاری کسب کرد.
3. فعالیت‌های پژوهشی و دانشگاهی
افرادی که به تحقیق و آموزش علاقه‌مندند، می‌توانند در پروژه‌های پژوهشی، مراکز مطالعات رفتاری، و به عنوان مدرس در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی فعالیت کنند و به دانشجویان در نوشتن مقاله کمک کنند. همین طور نوشتن مقاله، تألیف و ترجمه کتاب و برگزاری همایش ها و برگزاری دوره های آموزشی، نیز بخشی از این مسیر حرفه‌ای است.
4. کار در سازمان‌ها و شرکت‌ها (روانشناسی صنعتی-سازمانی)
برخی فارغ‌التحصیلان به‌ویژه در گرایش روانشناسی صنعتی-سازمانی، می‌توانند در حوزه‌هایی مانند ارزیابی شغلی، ارتقاء سلامت روان کارمندان، آموزش مهارت‌های ارتباطی، مدیریت منابع انسانی و ارزیابی عملکرد کارکنان در شرکت‌ها و سازمان‌ها مشغول به کار شوند.
⭕گرایش های ارشد روانشناسی بر اساس دفترچه انتخاب رشته سال 1403
| گرایش |
|---|
| روانشناسی عمومی |
| روانشناسی بالینی |
| روانشناسی اسلامی |
| روانشناسی اسلامی گرایش مثبت گرا |
| روانشناسی اجتماعی |
| روانشناسی دین |
| حکمرانی علوم زیستی و سلامت |
| روانشاسی صنعتی سازمانی |
| روانسنجی |
| روانشناسی شخصیت |
| بالینی گرایش خانواده |
| بالینی گرایش کودک نوجوان |
| روانشناسی کودکان استثنایی |
| روانشناسی تربیتی |
| علوم شناختی گرایش توانبخشی |
| علوم شناختی گرایش ذهن مغز و تربیت |
چگونه تراپیست شویم
بازار کار رشته روانشناسی در ایران
✅ آیا کسانی که روانشناسی بالینی نخوندن هم می‌تونن کار درمانی بکنن؟
واقعیت میدانی (بازار کار):
بله، در عمل خیلی از افرادی که گرایش‌هایی مثل:
روانشناسی عمومی
روانشناسی مشاوره
روانشناسی سلامت
حتی روانشناسی صنعتی-سازمانی
رو در مقطع ارشد خوندن، در حال حاضر دارن مشاوره و حتی روان‌درمانی می‌کنن.
📌 علت؟ چون:
- دوره‌های مهارتی حرفه‌ای مثل CBT، ACT، طرحواره‌درمانی، مشاوره خانواده و… رو گذروندن
- گاهی بدون پروانه مشغولن، ولی تجربه و تبلیغ قوی دارن
✅ کار درمانی بدون مجوز سازمان نظام؛ زیر چتر مجوز دیگران
بسیاری از روانشناسانی که:
هنوز پروانه اشتغال از سازمان نظام روانشناسی نگرفته‌اند
یا گرایش‌های غیربالینی دارند (مثل روانشناسی عمومی یا صنعتی)
برای اینکه بتونن فعالیت درمانی داشته باشن، چه می‌کنن؟
🔹 در کلینیک‌هایی کار می‌کنن که:
مدیر مجموعه یا مسئول کلینیک دارای مجوز رسمی از نظام روانشناسیه
درواقع این افراد «زیر چتر قانونی مجوز مدیر» فعالیت می‌کنن
🔹 اما در مقابل، باید:
درصدی از درآمد جلساتشون رو به مدیر کلینیک بدن (مثلاً ۳۰٪، ۴۰٪ یا بیشتر)
به نام کلینیک فاکتور صادر بشه، نه خودشون
معمولاً آزادی کمتری در تعیین نرخ، شیوه تبلیغ یا مراجعین خودشون دارن
و اما جمله آخر:
«روانشناسی اشباع نیست؛ خلاقیت و مهارت، برگ برنده تو در این بازارِ در حال تغییر است.»
سوالات متداول
رشته روانشناسی برای افرادی مناسب است که به درک رفتار انسان، کمک به دیگران و تحلیل مسائل ذهنی و عاطفی علاقه‌مند هستند.
برای تراپیست شدن باید در رشته روانشناسی تحصیل کنید، مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری بگیرید و دوره‌های تخصصی مشاوره یا روان‌درمانی را بگذرانید.
در نهایت نیز باید زیر نظر استاد راهنما تجربه بالینی کسب کرده و مجوز فعالیت دریافت کنید.
بازار کار رشته روانشناسی در ایران در حال رشد است، اما به‌شدت رقابتی است و موفقیت در آن بیشتر به تخصص، مهارت‌های عملی، داشتن مدرک معتبر، فعالیت در حوزه‌هایی مانند مشاوره، آموزش، تولید محتوا، برگزاری کارگاه‌ها یا فعالیت آنلاین بستگی دارد.
سازمان نظام روانشناسی اعلام کرده: تعرفه خدمات روانشناسی و مشاوره در سال ۱۴۰۴ برای ۴۵ دقیقه جلسه، برای کارشناسان ارشد پروانه‌دار ۵۰۳ هزار تومان و برای دکترای تخصصی پروانه‌دار ۶۲۰ هزار تومان است. همچنین برای روان‌شناسان با سابقه بیش از ۱۵ سال، این مبلغ تا ۷۰۲ هزار تومان هم می‌رسد. با این حال، برخی روان‌شناسان ممکن است حتی تا ۱ میلیون تومان برای یک جلسه مشاوره دریافت کنند.
📙برای مطالعه بیشتر
